Bàdstabz Uprising: Nền Quân Chủ Phong Kiến Iran & Cuộc Kháng Cự Chống Đế Quốc Anh

Sự kiện Bàdstabz Uprising, diễn ra vào năm 1848 tại tỉnh Mazandaran của Iran hiện đại, là một ví dụ tuyệt vời về sự phức tạp của lịch sử và cách những yếu tố địa chính trị, kinh tế và xã hội đan xen với nhau để tạo nên các biến cố có ảnh hưởng sâu rộng.

Bối cảnh của cuộc nổi dậy này cần được hiểu trong bối cảnh nền quân chủ phong kiến của Iran thời kỳ Qajar đang đối mặt với nhiều thách thức nghiêm trọng. Nước Iran đã bị suy yếu bởi những cuộc chiến tranh liên miên với Đế quốc Nga và đế chế Ottoman, đồng thời cũng phải đối đầu với áp lực ngày càng tăng từ các cường quốc phương Tây. Anh Quốc, với tham vọng của mình về việc kiểm soát tuyến đường thương mại quan trọng đến Ấn Độ, đang tìm cách mở rộng ảnh hưởng ở khu vực Trung Đông.

Trong bối cảnh đó, người dân Iran, đặc biệt là những người nông dân nghèo khổ ở vùng Mazandaran, đã phải gánh chịu hậu quả nặng nề của chính sách thuế bất công và sự đàn áp của giới quý tộc địa chủ. Sự bất bình của họ càng gia tăng khi Anh Quốc bắt đầu can thiệp vào các vấn đề nội bộ của Iran, thúc đẩy việc mở rộng thương mại tự do và yêu cầu được cấp quyền khai thác tài nguyên thiên nhiên.

Cuộc nổi dậy Bàdstabz bắt đầu như một cuộc phản kháng địa phương chống lại sự áp bức của quan chức địa phương. Nhưng nó nhanh chóng lan rộng khắp tỉnh Mazandaran và thu hút sự ủng hộ từ những người nông dân, thợ thủ công và thương nhân bất mãn với chính quyền trung ương.

Dẫn đầu cuộc nổi dậy là một nhà lãnh đạo tôn giáo có uy tín tên là Mirza Muhammad Hasan, được mọi người biết đến với biệt danh “Mirza Baba”. Ông kêu gọi người dân Iran đoàn kết chống lại sự áp bức của chế độ phong kiến và sự can thiệp của nước ngoài.

Những yếu tố góp phần vào thành công ban đầu của cuộc nổi dậy:

• Sự bất bình của quần chúng: Cuộc nổi dậy đã được thổi bùng bởi sự bất mãn sâu sắc của người dân Iran, đặc biệt là ở vùng nông thôn, đối với chính sách thuế và sự đàn áp của giới quý tộc địa chủ.
• Sức mạnh của tôn giáo: Mirza Baba, một nhà lãnh đạo tôn giáo có uy tín, đã kêu gọi mọi người dựa trên các giá trị tôn giáo để chống lại sự bất công. Điều này đã giúp ông tập hợp được đông đảo quần chúng ủng hộ phong trào nổi dậy.
• Sự yếu kém của chính quyền trung ương: Chính quyền Qajar lúc bấy giờ đang suy yếu và không có đủ sức mạnh để kiềm chế các cuộc nổi loạn địa phương.

Tuy nhiên, cuộc nổi dậy Bàdstabz cuối cùng đã bị dập tắt bởi quân đội triều đình Iran với sự giúp đỡ của Anh Quốc. Quân đội Anh đã được phép sử dụng căn cứ hải quân ở Bushehr để triển khai lực lượng và cung cấp vũ khí cho chính quyền Iran.

Những yếu tố dẫn đến thất bại của cuộc nổi dậy:

• Sự thiếu tổ chức và trang thiết bị: So với quân đội triều đình Iran, lực lượng nổi dậy Bàdstabz tỏ ra thiếu tổ chức và trang bị vũ khí thô sơ.
• Sự can thiệp của Anh Quốc: Việc Anh Quốc hỗ trợ quân đội Iran đã dealt a fatal blow to the rebellion. Sự can thiệp của nước ngoài đã làm mất đi hy vọng về sự ủng hộ từ các cường quốc phương Tây đối với cuộc đấu tranh của người Iran.
• Sự chia rẽ nội bộ: Bên trong phong trào nổi dậy cũng xuất hiện những mâu thuẫn và chia rẽ, làm cho nó trở nên yếu thế hơn trước chính quyền trung ương.

Cuộc nổi dậy Bàdstabz kết thúc bằng một thất bại thảm hại. Mirza Baba bị bắt và xử tử năm 1849.

Dù thất bại về mặt quân sự, cuộc nổi dậy Bàdstabz vẫn để lại một di sản quan trọng đối với lịch sử Iran. Nó là một minh chứng cho sức mạnh của phong trào quần chúng và tiềm năng đấu tranh chống lại áp bức. Cuộc nổi dậy cũng đã phơi bày những điểm yếu của chế độ Qajar và sự can thiệp ngày càng sâu sắc của các cường quốc phương Tây vào chính trị Iran.

Bảng Tóm tắt

Cuối cùng, cuộc nổi dậy Bàdstabz là một ví dụ về sự phức tạp của lịch sử và cách những yếu tố chính trị, kinh tế và xã hội đan xen với nhau để tạo nên những biến cố có ảnh hưởng sâu rộng. Nó cũng là lời nhắc nhở rằng đấu tranh chống lại bất công và áp bức không bao giờ dễ dàng, nhưng vẫn luôn đáng giá vì những thay đổi tốt đẹp mà nó mang lại.